Predlog Generalštaba Vojske Srbije o vraćanju obaveznog služenja vojnog roka posle 13 godina pauze izazvao je oštre reakcije u javnosti, što je dovelo do značajne podele između pristalica i protivnika te ideje.
U budućnosti postoji deset ključnih detalja koji se odnose na potencijalno vraćanje vojnog roka.
Trajanje opcije A je četiri mjeseca.
Prije nepune dvije godine, kada se pojavila tema obaveznog služenja vojnog roka, pominjalo se da je moguće trajanje od tri do šest mjeseci.
Generalštab Vojske Srbije izneo je predlog koji je znatno detaljniji, u kojem se navodi četvoromesečni plan za unapređenje odbrambenih sposobnosti Vojske kroz revitalizaciju i unapređenje angažovanja i obuke aktivnih i rezervnih snaga.
Tokom ovog perioda, novi regruti bi prošli kroz proces osnovne obuke.
B. Alternativni izbor je trajanje od šest mjeseci.
Ustav garantuje svakom građaninu pravo na prigovor savjesti i civilno služenje vojnog roka, što je uveliko ispoštovano tokom prvih godina 21. vijeka, što je dovelo do suspenzije obaveznog služenja vojnog roka 2011. godine.
Prema zakonu, civilna vojna služba je dužna da traje 50 posto duže od “redovne” službe, što rezultira trajanjem od šest mjeseci za civilno služenje vojnog roka ako bi redovni rok trajao četiri mjeseca.
Obuka je podijeljena u dvije odvojene komponente.
Predloženi pristup programu obuke uključuje podjelu na dvije različite komponente: teorijsku i praktičnu. Teorijski dio bi obuhvatio fundamentalne aspekte kao što su vojna taktika, tehnike, vojni zakon, prva pomoć, samoodbrana, kao i atomska, biološka i hemijska odbrana.
Tokom svoje praktične obuke, regruti bi stekli raznovrsne vještine uključujući rastavljanje i sklapanje oružja, poznavanje različitih pješadijskih vatrenih oružja, nenaoružane borbe i tehnike samoodbrane, kretanja i kamuflaže na bojnom polju, kopanje rovova i izgradnju skloništa, vještine preživljavanja u prirodnom okruženju, a na osnovu zahteva vojske može se obezbediti i dodatna specijalizovana obuka.
Starosna ograničenja: Kandidati moraju biti mlađi od 27 godina.
U novom prijedlogu nije precizirana starosna grupa koja bi bila podložna služenju vojnog roka. Postojeći zakon nalaže da se na vojnu službu pozivaju lica starosti od 19 do 27 godina, a oni koji u tom roku ne ispune obaveze mogu biti pozvani do 30. godine.
Zoran Dragišić, profesor Fakulteta bezbednosti, izaziva zabrinutost zbog retroaktivnosti. On postavlja pitanje da li bi osoba koja trenutno ima 27 godina trebala biti obavezna da se prijavi u vojsku, čak i ako to nije bila obavezna kada je imala 18 godina.
Pojedinci koji su trenutno stariji od 27 godina i nisu služili vojsku ili su se bavili civilnim aktivnostima vjerovatno ne bi bili skloni da nose uniformu.
Od 2011. godine postoji potpuni izostanak služenja vojnog roka.
Zvaničnici su 2011. godine donijeli odluku o ukidanju obaveznog služenja vojnog roka, ili kako to više vole da izraze, suspenziji. Na ovaj izbor je prvenstveno uticalo slabo učešće mladih pojedinaca, posebno njihova sklonost ka neborbenoj civilnoj službi. Pored toga, bilo je nastojanja za profesionalizacijom oružanih snaga.
Od 1. januara 2011. godine služenje vojnog roka su isključivo činili pojedinci koji su se dobrovoljno prijavili, što znači da su se u službu upisivali samo oni koji su željeli.
Za vrijeme Jugoslavije, trajanje vojnog roka progresivno se smanjivalo sa 24 mjeseca na 18, zatim na 15 i na kraju na 12 mjeseci.
Ovaj projekat dolazi sa velikom cijenom.
Posljednjih pet-šest godina vode se rasprave o vraćanju obaveznog služenja vojnog roka, iako se to samo sporadično pominje. Primarne prepreke koje sprečavaju njegovu implementaciju su nedostatak entuzijazma među mladim pojedincima i značajna finansijska ulaganja potrebna za takav poduhvat. Iako je tačan iznos i dalje neizvjestan, prethodne procjene predviđale su troškove u rasponu od 100 do 600 miliona eura godišnje, što odgovara svakoj “generaciji”.
Konkretno, postoji potreba za organizovanjem kasarni, obezbeđivanjem odeće i hrane za nove regrute, upravljanjem njihovim platama i obezbeđivanjem odgovarajućeg naoružanja…
Da li je plata 46.000 dinara?
Važna istraga se također vrti oko plata koje bi regruti primali tokom služenja vojnog roka, što je značajna finansijska odgovornost koju država mora ispuniti.
Vojnici koji odluče da služe vojsku dobijaju mesečnu stipendiju od oko 46.000 dinara, pored vojnog zdravstvenog osiguranja, putnih troškova, smeštaja, obroka i odeće.
Nadalje, postoji potencijal za pojedince da se zaposle kao profesionalni vojnici nakon dobrovoljnog služenja vojnog roka.
Postoji podjela među mladim pojedincima, jedni su za, a drugi protiv.
Uprkos bogatom vojnom nasleđu Srbije i preovlađujućem mišljenju da su “Srbi željni da se prijave u vojsku”, nedavna istraživanja otkrivaju oštru podelu među mladim pojedincima, koji su glavni kandidati za nošenje vojnih uniformi.
Prema Alternativnom izveštaju o položaju i potrebama mladih za 2022. koji je objavila Omladinska krovna organizacija (KOMS), među mladima u Srbiji postoji podela u pogledu uvođenja vojnog roka. Izvještaj otkriva da 44 posto mladih podržava tu ideju, dok joj se 46 posto protivi. Preostalih 10 posto je neodlučno. Vrijedi napomenuti da su ovi nalazi u skladu s rezultatima iz prethodnih godina.
Mišljenje da je ovo “srpski izum” jednostavno nije tačno.
Koncept vraćanja obaveznog vojnog roka svakako nije isključiv samo za Srbiju. Nedavno je to postala tema ozbiljne rasprave ne samo u susjednoj Crnoj Gori već i u Njemačkoj, vjerovatno zbog trenutne globalne situacije i rasprostranjenosti brojnih oružanih sukoba.
Obavezno služenje vojnog roka trenutno se primjenjuje u nekoliko zemalja uključujući Grčku, Norvešku, Finsku, Švedsku, Estoniju, Austriju, Švicarsku, Ukrajinu, Dansku, Gruziju, Rusiju, Bjelorusiju, Litvaniju, Kipar i Tursku.
Načini na koje se taj koncept ispunjava mogu značajno varirati, u rasponu od strožih sistema do potpuno liberalnih tumačenja.
Regruti moraju ispuniti određene uslove da bi bili uzeti u obzir za regrutaciju.
Konsenzus među vojnim analitičarima je da je za privlačenje mladih ključno ponuditi im konkretne pogodnosti tokom njihovog četvoromjesečnog služenja u vojsci.
Primjer za to je da pojedinci sa vojnim iskustvom imaju prednost kada je riječ o zapošljavanju u javnim preduzećima, dok su mjesta u privatnom obezbjeđenju isključivo rezervisana za bivše vojnike. Osim toga, oni koji su služili vojsku uživaju razne beneficije kao što su poboljšani pristup zdravstvenoj zaštiti i mogućnosti povlaštenih kredita.
